आध्यात्मिक यात्रा: इच्छा र भयभन्दा परको जीवन

हाम्रो जीवन अक्सर दुईवटा ध्रुवको बीचमा घुमिरहेको हुन्छ—एकातिर स्वर्ग र सुखको अनन्त इच्छा, अर्कोतिर नर्क र दुःखको गहिरो भय। हामीले गर्ने हरेक कर्म कि त कुनै पुरस्कारको लोभमा हुन्छ कि त कुनै दण्डको डरमा। तर के यो इच्छा र भयको चक्रभन्दा पर पनि कुनै जीवन सम्भव छ? के हामी एक यस्तो अवस्थामा पुग्न सक्छौं जहाँ मन पूर्ण रूपमा शान्त, स्थिर र स्वतन्त्र होस्?

आध्यात्मिक मार्गले हामीलाई यही प्रश्नको उत्तरतर्फ डोऱ्याउँछ। यो एउटा यस्तो यात्रा हो जहाँ हामी बाहिरी संसारका कोलाहलबाट माथि उठेर आफ्नो भित्री सत्तासँग साक्षात्कार गर्छौं। यो मार्गमा हिँड्नका लागि केही संकल्प र अनुशासनको आवश्यकता पर्दछ।

१. आहारको शुद्धता: पूर्ण शाकाहार

आध्यात्मिक यात्राको पहिलो पाइला शरीर र मनको शुद्धता हो, र यसको सुरुवात हामीले खाने आहारबाट हुन्छ। पूर्ण शाकाहारी बन्नु भनेको केवल मासुजन्य पदार्थ त्याग्नु मात्र होइन; यो त ‘अहिंसा परमो धर्मः’ को सिद्धान्तलाई जीवनमा उतार्नु हो। जब हामी कुनै पनि जीवलाई दुःख नदिई प्राप्त भएको सात्विक भोजन ग्रहण गर्छौं, तब हाम्रो शरीर र मन दुवैमा सकारात्मक ऊर्जाको सञ्चार हुन्छ। शुद्ध आहारले मनलाई निर्मल र विचारलाई पवित्र बनाउँछ, जसले गर्दा ध्यान र भक्तिमा गहिरिन सजिलो हुन्छ।

२. ऊर्जाको संरक्षण: ब्रह्मचर्यको साधना

हाम्रो सबैभन्दा ठूलो शक्ति हाम्रो आफ्नै ऊर्जा हो। ब्रह्मचर्यको साधना भनेको यही अमूल्य ऊर्जालाई यौनिक सुख जस्ता क्षणिक भौतिक आनन्दमा खेर फाल्नुको सट्टा त्यसलाई संरक्षण गरी आध्यात्मिक उन्नतिमा लगाउनु हो। यो इन्द्रियहरूलाई जबर्जस्ती दमन गर्नु होइन, बरु तिनीहरूलाई आफ्नो नियन्त्रणमा लिएर एक उच्च लक्ष्यतर्फ मोड्ने कला हो। जब यौन-ऊर्जालाई उर्ध्वगामी बनाइन्छ, तब त्यसले हाम्रो बुद्धि, संकल्प शक्ति र एकाग्रतालाई तीव्र बनाउँछ, जसले आत्म-साक्षात्कारको मार्ग खोल्छ।

३. द्वन्द्वबाट मुक्ति: न स्वर्गको इच्छा, न नर्कको भय

आध्यात्मिक मार्गको सबैभन्दा सुन्दर अवस्था भनेको इच्छा र भयको द्वन्द्वबाट मुक्त हुनु हो। एक सच्चा साधकले न त स्वर्गको सुखको कामना गर्छ, न त नर्कको पीडाको डर मान्छ। उसको लागि हरेक कर्म पूजा बन्छ, जुन कुनै फलको आशा बिना केवल आफ्नो कर्तव्य सम्झेर वा ईश्वरको प्रसन्नताको लागि गरिन्छ। जब मनबाट लोभ र डर हट्छ, तब मात्र साँचो स्वतन्त्रता र असीम शान्तिको अनुभव हुन्छ। जीवनका हरेक उतार-चढावलाई उसले साक्षी भावले हेर्न सक्छ।

४. निरन्तर स्मरण: भक्तिको शक्ति

मन अत्यन्त चञ्चल छ, यसलाई संसारका व्यर्थ चिन्तनबाट रोकेर कसरी आध्यात्मिक मार्गमा स्थिर राख्ने? यसको सबैभन्दा सरल र प्रभावकारी उपाय हो—ईश्वरको निरन्तर स्मरण। "हरे कृष्ण हरे कृष्ण, कृष्ण कृष्ण हरे हरे। हरे राम हरे राम, राम राम हरे हरे॥" जस्ता मन्त्रहरूको जपले मनलाई शुद्ध गर्छ र त्यसलाई नकारात्मक विचारबाट बचाएर सकारात्मक र दैवी चेतनामा स्थिर राख्छ। हरपल गरिने यो जपले हामीलाई ईश्वरसँग एउटा गहिरो र प्रेमपूर्ण सम्बन्धमा बाँध्छ, र जीवनको हरेक क्षणलाई आनन्दमय बनाउँछ।

अन्त्यमा, यो मार्ग आत्म-रूपान्तरणको हो—एक यस्तो रूपान्तरण जसले हामीलाई सीमित पहिचानबाट निकालेर असीम सम्भावनाहरूतर्फ लैजान्छ। शुद्ध आहार, अनुशासित जीवन, द्वन्द्वमुक्त मन र निरन्तर भक्ति नै त्यो मार्ग हो, जसले हामीलाई साँचो अर्थमा स्वतन्त्र र आनन्दित बनाउँछ।